ایمن تیک / مرکز کنترل فنی و ایمنی ساختمان

جریان برق به دو شکل تک فاز و سه فاز تولید و توزیع میگردد. برق سه فاز ساختمان برای راه اندازی دستگاهها و تجهیزاتی چون پمپها، الکتروموتورها و دستگاههایی که به تغذیه سه فاز در ساختمان احتیاج دارند به کار میرود. در حال حاضر بیشتر دستگاههای صنعتی با برق سه فاز کار کرده بر خلاف دستگاههای خانگی و اداری که به برق تکفاز نیاز دارند. از آنجا که برق سه فاز توان ثابتی را در اختیار مصرف کننده قرار میدهد و باعث بالا رفتن نرخ بهره وری، کم شدن سر و صدا و لرزش دستگاه میگردد، مقرون به صرفه ترست.
در واقع برق منازل مسکونی و واحدهای اداری تکفاز و برق واحدهای تجاری و صنعتی سه فازست. امروزه بیشتر ساختمانهای مسکونی به دلیل داشتن پمپ چاه، وجود آسانسور و سایر مواردی که به این برق نیاز دارند، از برق سه فاز ساختمان نیز بهره میبرند. برق سه فاز بهترین و مقرون به صرفه ترین روش برای انتقال برقست.

تعریف برق سه فاز ساختمان

جریانهای الکتریکی به دو نوع مستقیم (DC) و متناوب (AC) تولید میشوند. به عنوان مثال، برق مورد مصرف در ساختمانهای مسکونی، برق متناوبست. در برق مستقیم برقراری جریان الکتریکی به این صورتست که الکترونها به شکل پیوسته جریان را برقرار میکنند و وسیله الکتریکی را بکار میاندازند. برای نمونه، عملکرد باتری ماشین و آداپتورها به همین شکلست. برق سه فاز یک روش معمول برای تولید، انتقال و توزیع نیروی الکتریکی جریان متناوبست. این برق متداولترین روش مورد استفاده شبکه های الکتریکی در سراسر جهان برای انتقال نیروست.
در شبکه های سه فاز، برق در 3 فاز تولید و توزیع میگردد به همین دلیل چندین کابل سقفی را در تیرهای خیابان میبینید. یک مدار سه فاز 3 سیمه معمولاً مقرون به صرفه تر از مدار تکفاز 2 سیمه یک خط در ولتاژ زمینست. زیرا در آن مواد هادی کمتری برای انتقال مقدار معینی از توان الکتریکی مصرف شده است. جالبست بدانید که برق سه فاز به ما این امکان را میدهد که هم ولتاژ 240 ولت و هم ولتاژ 415 ولت برق از یک منبع تغذیه یکسان داشته باشیم.
در برق سه فاز همانطور که از اسمش پیداست با 3 عدد فاز مواجه هستیم که به وسیله سه کنداکتور مختلف به سیستم ورود میکنند. در برق سه فاز از ۳ سیم با ولتاژ برابر بهره میبرند و بین هر دو سیم آن، 120 درجه اختلاف فاز وجود دارد که جریان الکتریکی را برقرار میکند. توجه کنید که در برق سه فاز هر کدام از فازها با فاز دیگری 120 درجه اختلاف فاز دارند.

جریان مستقیم و جریان متناوب

جریان الکتریکی به دو صورت مستقیم و متناوب موجودست. برق ساختمانهای مسکونی از نوع متناوبست. در جریان الکتریکی مستقیم، الکترونها به طور مداوم جریان الکتریسیته را برقرار کرده و وسایل برقی را راه اندازی میکنند. از آنجاییکه نمیتوان برای دستگاههای الکترونیکی خانگی یا صنعتی از برق جریان مستقیم بهره برد، باید به سراغ برق جریان متناوب برویم. جریان متناوب به صورت رفت و برگشتی است و پیاپی قطع و وصل میگردد.
برق سه فاز ساختمان نیز از نوع جریان متناوبست. در این برق، سه فاز از ۳ سیم با جریان ۲۲۰ ولت ایجاد میشود. نکته مهم در برق سه فاز حذف سیم نول از جریان برقست. ولی در برق تکفاز از سیم نول برای ایجاد اختلاف پتانسیل بین دو سر اتصال نول و فاز کمک میگیرند تا جریان الکتریکی برقرار گردد. بنابراین در برق سه فاز، از ۲ سیم با جریان ۲۲۰ ولت و اختلاف فاز ۱۲۰ درجه استفاده میشود که دیگر به سیم نول نیازی نخواهد بود و جریان الکتریسیته هم به صورت پیاپی قطع و وصل نمیشود.

کاربرد برق سه فاز

از برق سه‌ فاز بعنوان برق صنعتی نیز یاد میشود. برق سه فاز دارای کاربردهای عمده ای بوده و میتواند به خوبی نیازهای پروژه های مختلف را پاسخگو باشد. اکثر خانه ها و آپارتمانهای کوچک به برق سه فاز احتیاج ندارند زیرا تمام لوازم برقی مورد نیاز آنها با برق تکفاز کار میکنند. اما اگر به خانه های بزرگتر دقت کنید ممکنست متوجه برق سه فاز هم بشوید. در مجتمع های مسکونی خط سه فاز برق داخل تابلوی اصلی برق مجتمع نصب میگردد که با محاسباتی که در رابطه با مصرف مجتمع صورت میگیرد کلید اصلی را انتخاب کرده و سه فاز را به کلید اصلی میبندند. سپس دو نوع کنتور برق سه فاز و تکفاز در مجتمع نصب میشود.
برق سه فاز ساختمان جهت تجهیزات موتورخانه و آسانسور و پمپ چاه آب کارایی دارد. برای سایر مصارف از خط برق تکفاز کمک میگیرند که باید به شکل متقارن انجام شود. به عنوان مثال اگر مجتمع مسکونی دارای ۳۰ واحد باشد باید از هر یک از فازها به صورت متقارن استفاده شود تا فشار بر روی هر فاز به یک اندازه باشد.
با بررسی برق سه فاز به این نتیجه میرسیم که این برق بیشتر در صنعت کاربردیست. میتوان گفت که برق سه فاز برای صنعت مثل اکسیژن برای انسان میماند. برق سه فاز میتواند با قدرت بیشتری جریان برق را به تجهیزات و دستگاههای صنعتی برساند. در واقع میتوان گفت که در برق سه فاز همانند برق جریان مستقیم، الکترونها همواره از دستگاه الکترونیکی عبور خواهند کرد. بدین ترتیب، برق سه فاز برای راه اندازی ماشینهای الکتریکی بزرگ، موتورهای الکتریکی، الکتروپمپها، کمپرسورهای صنعتی، آسانسورها یا سیستمهای تهویه مطبوع مرکزی و … کاربرد دارد.

کاربرد برق تکفاز

برق تکفاز به جریانی میگویند که متناوب (AC) بوده و مصارف غیر صنعتی دارد. این برق بیشتر برای مصارف خانگی و روشنایی و شرکتهای کوچک کاربردیست. به زبان ساده تر میتوان گفت برق تکفاز همین برقیست که در پریزهای برق منازل جریان دارد و جریان الکتریسیته را بطور متناوب و با فرکانس خاص به وسایل هدایت میکند. در ایران ولتاژ استاندارد برق متناوب 220 ولت بوده و فرکانس آن نیز معادل ۵۰ هرتز است . نکته قابل توجه اینجاست که در برق متناوب ولتاژ برخلاف برق مستقیم با قطع و وصل شدن روبرو خواهد شد. به همین دلیل از استابلایزر تکفاز برای تثبیت ولتاژ این نوع برق کمک میگیرند.
اصولا با توجه به ویژگیهای برق تکفاز و تفاوتهای ساختاری آن با برق سه فاز، بیشتر در مراکز درون شهری و واحدهای مسکونی، تجاری، اداری مصرف میشود. اما همین ساختمانها و واحدها اگر دارای آسانسور باشند، باید برای کارکرد بهتر آن برق سه فاز ساختمان مصرف کنند. همچنین در مراکز صنعتی، کارگاهی، کارخانه ای و گلخانه ای که بیرون شهر واقع هستند و احتیاج به برقی قدرتمندتر در آنها میباشد، از برق سه فاز به جای تکفاز استفاده میگردد.

خطر برق گرفتی در برق سه فاز ساختمان

تجربه نشان داده رایج ترین خطرات برق گرفتگی در برق سه فاز ساختمان شامل موارد زیر است:
1- سیم کشی برق معیوب
2- بکارگیری تابلوهای برق منسوخ شده
3- استفاده از لوازم برقی دست دوم
4- بکارگیری لوازم الکتریکی معیوب و فرسوده
5- قرار دادن تجهیزات برقی در مجاورت آب و رطوبت
6- قرار گرفتن تجهیزات گازی در کنار تجهیزات برقی
7- نصب تجهیزات گرمایشی در مجاورت دستگاههای الکتریکی

ایمنی در برق سه فاز ساختمان

ایمنی برق برای رفاه حال ساکنان ساختمان بسیار مهمست. اگر از ایمنی الکتریکی غافل شوید، احتمال آسیب دیدن اموال زیادست و ممکنست همه افراد و ساکنین ساختمان در معرض خطرات جدی قرار بگیرند. مشکلات پنهان در مدارات برقی میتوانند به مرور زمان به تجهیزات و تاسیسات ساختمان شما آسیب برسانند و موجب فرسودگی آنها شوند. بنابراین خدمات سرویس و نگهداری و بازدیدهای دوره ای از تاسیسات ساختمان به شما این امکان را میدهد تا ساختمان مسکونی یا اداری خود را تحت شرایط بهینه نگه دارید.
خطر برق گرفتگی سه فاز در اکثر مواقع مانند ایجاد اتصال کوتاه، تداخل در دستگاههای الکتریکی، مصرف تجهیزات منسوخ شده و ... رخ میدهد و ممکنست باعث ایجاد خسارتهای بسیار سنگینی بشود. برای کار کردن با برق سه فاز بدون رعایت نکات ایمنی هرگز وارد عمل نشوید. کار با برق سه فاز ساختمان به مراتب سخت تر از برق تکفازست و خطرات بیشتری را به وجود میآورد. به همین دلیل آشنایی با مزایا و خطرات آن ضروری به نظر میرسد. اگر آشنایی شما با برق در حد پایینیست قطعا به یک متخصص و فرد ماهر در این زمینه نیازمند هستید. کار کردن با برق سه فاز به راحتی برق تکفاز نیست پس حتی برای کنجکاوی هم بدون رعایت مسائل ایمنی وارد عمل نشوید.

تفاوتهای برق‌ سه‌ فاز با برق تکفاز

ارزان بودن:
اصلی ترین تفاوت برق سه فاز و برق تکفاز در مسائل اقتصادی است. هزینه برق سه فاز برای راه اندازی دستگاههای صنعتی، بسیار ارزان‌تر از برق تکفازست. ناگفته نماند که حتی دستگاههایی که با برق سه فاز کار میکنند نسبت به دستگاههایی که با برق تکفاز کار میکنند، بسیار ارزان‌ قیمت‌تر هستند.

برقراری توان ثابت:
در برق سه فاز، دستگاه توان ثابتی به مصرف کننده ارائه میدهد. در صورتیکه در برق تکفاز به دلیل تناوب جریان، توان لحظه‌ای به شکل پیوسته تغییر میکند. برقراری توان ثابت، نویز دستگاه و میزان سر و صدای آن را کاهش خواهد داد. همین موضوع عاملیست تا برق سه ‌فاز برای وسایل صنعتی با کاربردهای سنگین مناسب باشد و برق تکفاز بیشتر در وسایل خانگی و فضای شهری مصرف شود.

کاهش رشته سیمهای مورد نیاز:
در برق‌ سه‌ فاز، به چهار رشته سیم نیازمندیم که سه سیم آن فاز و یک سیم آن نول میباشد. البته باید بگوییم که در خطوط انتقال با ولتاژ بالا میتوان سیم نول را حذف کرد و از سه سیم فاز بهره برد. در حالیکه در برق تکفاز به چند رشته زوج سیم نیازمند هستیم.

اتلاف انرژی کمتر:
برق تکفاز دارای یک فازست که ولتاژ آن ۲۲۰ ولت میباشد. برای انتقال و توزیع برق تکفاز دو رشته سیم بکار میرود. ولتاژ برق سه فاز ساختمان 400 ولت میباشد که برای انتقال آن از سه یا چهار رشته سیم کمک میگیرند. هر چقدر در خطوط انتقال و توزیع، ولتاژ بالاتر باشد،‌ اتلاف انرژی پایینتر خواهد بود.

جهت کسب اطلاعات بیشتر و اخذ مشاوره با کارشناسان ایمن تیک تماس بگیرید.