ایمن تیک / مرکز کنترل فنی و ایمنی ساختمان

کپسول آتش نشانی ابزاریست برای خاموش کردن حریق یا آتش به شکل استوانه، از جنس فلز که با آب و یا یک ماده خفه کننده پر شده. کپسول آتش نشانی جزء خاموش کننده های دستی پرکاربرد در منازل و محیط کاره و نسبتا کوچک میباشد. مهمترین چیزی که در مورد کپسول آتش نشانی لازمه بدانید اینست که هر کپسول برای اطفاء نوع خاصی از آتش کاربرد دارد. این کپسولها برای اطفاء آتش سوزیهای بزرگ کارایی ندارند. اکثر کپسولها قرمز هستند و یک برچسب با رنگ متفاوت و خاصی دارند تا تمایز محیطی ایجاد کنند. البته استانداردهای رنگ برچسبها مختص یک کشوره و از کشوری به کشور دیگر متفاوتست.
هر کپسول آتش نشانی باید قدرت و توان کافی برای پرتاب مواد اطفاء حریق را داشته باشد تا آتش را به خوبی مهار کند. حداقل فاصله کارایی 2 متر و حداکثر آن 7 متر است. برای اینکه بدنه کپسول آتش نشانی از هر گونه آسیب دیدگی محفوظ باشد، آن را از فلز ضد زنگ میسازند. از ماده ضد زنگ نیز در سطح داخلی و خارجی آن استفاده میکنند و روی کارتریج را با روکش پلاستیک میپوشانند. در زمان ساخت کپسول را از لحاظ نشتی، ضخامت بدنه، از هم پاشیدگی و فشار کارکرد تست میکنند.

کارکرد کپسول آتش نشانی

کپسولهای آتش نشانی به دو روش مستقیم و واژگون عمل میکنند. در روش مستقیم کپسول را به شکل مستقیم قرار داده تا مواد با فشار از نازل آن خارج شود. در این مدل نیازی به برگرداندن دستگاه نیست و مواد اطفایی مستقیم از آن خارج میشوند. ولی در روش واژگون برای اطفاء حریق بایستی کپسول را واژگون کنیم. نکته مهم اینست اگر دستگاهی که به روش واژگونی عمل می کند را وارونه نکنید فقط گاز آن خارج و مواد اطفاء درون آن باقی خواهد ماند. در این مدل کپسول، یک دستگیره تاشونده در انتهای سیلندر وجود دارد.

 اجزاء کپسول آتش نشانی

1- سیلندر کپسول آتش نشانی که به شکل استوانه است و از مواد تحت فشار پر شده.
2- دسته نگهدارنده که روی سیلندر موجوده و برای جابجایی کپسول از آن بهره میگیرند.
3- سوزنی به نام پین که بین اهرم و دسته قرار گرفته و از پلمپ خود جدا نمیشود و اجازه نمیدهد محتویات درون سیلندر خارج شوند. در هنگام اطفاء حریق پس از خارج کردن پین، با فشار دادن اهرم باعث خروج محتویات آن میشویم.
4- شلنگی که مواد را با سرعت زیاد از کپسول به سوی آتش هدایت میکند.

انواع کپسول آتش نشانی

1- کپسول آتشنشانی حاوی آب:

جهت آتش سوزی جزئی مانند حریق مواد خشک و کاغذ کاربرد دارد. به این صورت که با اسپری کردن آب بر روی آتش باعث سرد شدن و خاموش شدن آن میگردد. به هیچ وقت برای خاموش نمودن مواد الکتریکی نباید بکار رود. از معایب این کپسول اینست که در دمای منفی 4 درجه یخ میزند. قدرت پرتاب این دستگاه 7 متر و زمان تخلیه آن حدود 1 دقیقه طول میکشد. کپسول اطفاء حریق آبی با برچسب قرمز مشخص و تاثیر مخربی بر محیط زیست ندارد.

2- کپسول آتشنشانی حاوی آب و گاز:

از خاموش کننده های تحت فشار آب بوده و محتوای آن، آب و محلول ضدیخ میباشد. برای خاموش نمودن موکت، فرش، مبلمان و ... بکار میرود. آن را برای مواد اشتعال زا نباید بکار برد. این کپسول دارای آب است و گاز نیتروژن نیز به عنوان عامل خروج آب، با فشار به کپسول تزریق میشود. وقتی که برای اطفاء حریق از این کپسول آتش نشانی بهره میبرند، آب به سرعت از حالت مایع به بخار تبدیل شده که باعث میگردد حجم زیادی از حرارت آتش سوزی را جذب کند. در نتیجه مواد در حال سوخت سرد گشته و آتش‌ سوزی کم‌تر و در نهایت خاموش میگردد. این کپسول، برچسب قرمز رنگ دارد.

3- کپسول آتشنشانی حاوی پودر و گاز:

این مدل کپسول آتش نشانی شامل مخلوطی از گرد بعضی مواد شیمیاییست. برای انواع آتش سوزی و خصوصا مایعات و فلزات مناسبه و با یک برچسب آبی مشخص میگردد. حتما هر ماه یک بار کپسول را سر و ته کنید تا مواد داخل آن ته نشین نشود. این کپسول را نباید در فضاهای بسته بکار برد زیرا پودر خشک موجود در کپسول به راحتی قابل استنشاقست. همچنین، پس از پایان آتش، تمیز نمودن بقایای باقی مانده از خاموش کردن آتش، کار آسانی نیست.

4- کپسول آتشنشانی حاوی گاز CO2:

محتویات آن گاز دی اکسید کربن بوده که بدون بو، خنثی و غیر قابل اشتعال هست. کاربرد این کپسول بیشتر در اماکن سر بسته و برای اطفاء حریقهای الکتریکی و تجهیزات الکترونیکی است. زیرا هادی الکتریسیته نبوده و تأثیر مخربی بر روی اینگونه وسایل باقی نمیگذارد. قدرت پرتاب این کپسول بین 2 تا 4 متر و زمان تخلیه آن نیز حدود 16 ثانیه طول میکشد. همچنین برای آتش سوزیهایی که بخاطر مایعات اشتعال زا مانند نفت و بنزین رخ میدهد، مصرف میشود. کپسول CO2، با جابجایی اکسیژن مورد نیاز آتش سوزی، آتش را خفه میسازد. برچسب این کپسول مشکی رنگست.

5- کپسول آتشنشانی حاوی فوم یا کف:

کپسول فوم یا همان کف رایجترین نوع کپسول آتش نشانیست. این کپسول از کف مخصوص پر و برای اطفاء آتش سوزیهای کلاس A و B مصرف میگردد. از این کپسول برای حریقهای الکتریکی و روغن خوراکی نباید بهره گرفت. بیشتر برای اطفاء مواد خشک مثل چوب، کاغذ، پارچه و مایعات اشتعال زا کاربردیست. این کپسول با ایجاد یک اثر خنک کننده بر روی ماده سوختنی که عامل بروز آتشست، کار میکند. وقتیکه آن را روی آتش سوزان میریزید با تشکیل مانعی بین ماده سوختنی و شعله، به کمک عامل کف کننده، موجب خاموشی آتش میشود. این مدل سیلندر، دارای برچسب کرم رنگ میباشد.

6- کپسول آتشنشانی بیوورسال:

یکی از مزیتهای خوب این کپسول اینست که دوستدار محیط زیسته و مناسب برای اطفاء حریق مواد خشک مثل چوب، کاغذ، پارچه و مایعات اشتعال زا اعم از بنزین، نفت و غیره میباشد. این کپسول آتش نشانی، دارای برچسب با رنگ آبی روشنه و آتش سوزیهای پرحجم را مهار میکند. کپسول بیوورسال دارای ویژگی هاییست که این قسم سیلندرها را از سایر کپسولها مجزا میکند. مهمتر از همه سبب بازگشت شعله و خورندگی نمیشوند. مواد موجود در این کپسولها همانطور که از نامش مشخصه طبیعی بوده و پسماند آنها آسیبی به شخص و محیط زیست نمیرساند.

7- کپسول آتشنشانی حاوی مواد شیمیایی خیس یا مرطوب:

این کپسولها از محلول تحت فشار نمکهای قلیایی موجود در آب تشکیل شده اند که در هنگام عمل، غبار ریز تولید کرده و شعله ها را خنک کرده و از انتشار آتش جلوگیری می کنند. این کپسولها را برای خاموش نمودن آتش سوزیهایی که بر اثر روغنها و چربیهای پخت و پز به وجود میآیند، میسازند. از این کپسول برای اطفاء حریقهای مواد خشک از جمله چوب، کاغذ، پارچه و غیره نیز بهره میبرند. این سیلندرها، دارای برچسب زرد رنگ میباشند.

نکات نصب کپسول آتشنشانی

1- کپسولها بایستی روی دیوار با ارتفاع 1.5 متر از سطح زمین نصب شوند و همه افراد آنها را ببینند.
2- نزدیک درب ورودی یا خروجی و دور از وسایلی که مانع ایجاد می کنند، نصب شوند.
3- در معرض شرایط آب و هوایی نامساعد (نور آفتاب، برف و باران) نباید نصب بشوند.
4- کپسولها را با بست مخصوص روی دیوار نصب کرده و دستورالعمل به کارگیری آنها را رویشان قرار دهیم.
5- نحوه کارکرد کپسول را به تمامی افراد و ساکنین آموزش دهیم.

زمان شارژ کپسول آتش نشانی

- کپسول آتش نشانی را حتما هر سال سرویس و مجدد شارژ کنید. برای با خبر شدن از تاریخ پایان و زمان شارژ میتوانید نگاهی به کارت متصل به آن یا برچسب آن نمایید.
- اگر حتی یک بار، فقط یک بار! از کپسول آتش نشانی استفاده کردید لازمست مجدد آن را شارژ کنید. هر چند که استفاده بسیار کمی کرده باشید چرا که کپسول آتش نشانی بعد از یک بار مصرف، قدرت و فشار حداکثری لازم را برای خاموشی ندارد.
- لازمه متوجه باشیم که کپسولهای تاریخ گذشته در اسرع وقت مجدداً شارژ شوند اما این بدین معنا نیست که کپسولها پس از گذشت تاریخ انقضاء کارایی نداشته باشند.
- در کپسول پودری، پودر داخل آن خراب‌ شدنی نیست، احتمال تخلیه گاز داخل آن به مرور زمان وجود دارد. یا ممکنه پودر موجود در کپسول حالت کلوخه و سفت شدن به خود بگیرد. یا کیفیت آن کاهش یابد که در هنگام کارکرد، امکان خروج پودر نباشد و به همین دلیل لازمه در تاریخ مقرر شارژ بشود.
- در کپسول CO2 با فشار دستگیره، خروج محتویات انجام میشود و این مدل کپسول آتش نشانی حتی با گذشت چند سال نیاز به شارژ مجدد ندارد. با این وجود بر روی کپسولهای CO2 تاریخ انقضاء درج می گردد. زیرا در تمام ایام سال باید پر از محتویات باشند و چون تحت فشار بیشتری هستند، بازدید سال به سال آنها برای اطمینان از عدم نشتی یا ضربه به سیلندرها و اطمینان از توانایی و کارایی آنها ضروریست.

نحوه تست کپسول آتش نشانی

تستهایی که قبل از کار با کپسول آتش نشانی جهت اطمینان از فشار کافی آن انجام میدهند:

1- وزن کردن: کارتریج را از کپسول جدا و وزن میکنیم و در صورتی که بیشتر از ۱۰٪ از وزن گاز آن کم باشد، دوباره بایستی آن را شارژ کنیم.

2- فشارسنج: بعضی از کپسولهای آتش نشانی توسط هوای فشرده عمل میکنند، فشارسنجی که روی سیلندر نصبه فشار فعلی درون آن را نشان میدهد.

3- تست محلول: در این تست مقداری از مواد شیمیایی که درون سیلندر موجوده، توسط فشاری که به کمک تولید گاز در اثر واکنش شیمیایی ایجاد شده اندازه گیری میشود.

تست هیدرواستاتیک کپسول آتش نشانی

قبل از شارژ کپسول اطفاء حریق ابتدا بایستی از صحت و سلامت سیلندر و اجزای آن مطمئن شویم. به همین خاطر تست هیدرواستاتیک کپسول آتش نشانی توسط کارشناس متخصص آن انجام میگیرد.
تست هیدرواستاتیک یا Hydrostatic Test برای تمامی کپسولهای آتش نشانی، مخازن CNG، مخازن آب و لوله کشی صورت میگیرد. این تست به صورت دوره ای صورت میپذیرد و از استانداردهای لازم تبعیت میکند.
زمانی که کپسول را برای شارژ به مرکز معتبر آتش نشانی میفرستید مواد داخل آن را به طور کامل تخلیه میکنند. این تست با کمک از فشار مایع انجام میپذیرد بطوریکه مایعی مثل آب به داخل سیلندر تزریق می گردد. حجم این مایع تا زمانی که به فشار مشخص ثابت برسد رو به افزایش خواهد بود. حالا راه ورود مایع را میبندند تا اگر درز یا سوراخی نمایان شد آب از آن خارج گردد. مجدد فشار آب درون آن را اندازه گیری مینمایند که اگر فشار کم بشود یعنی بدنه کپسول ایراد داشته و سالم نیست.

نکته: اگر چند سال از کپسول آتشنشانی خود استفاده نکرده اید حتما اقدام به این تست نمایید. شرایط آب و هوایی، گرم و سرد شدن میتواند بر خرابی آن اثر بگذارد.

اقدامات لازم جهت کار با کپسول آتش نشانی

1- خونسردی خود را حفظ کرده و از سرعت عمل بالایی برخوردار باشیم، زیرا آتش باید در زمان طلایی اش خاموش گردد.
2- هر چه سریع تر ساکنین را از آتش مطلع سازیم تا فرصت کافی برای ترک محل داشته باشند.
3- آموزش لازم جهت کار با کپسول آتش نشانی را فرا گرفته باشیم تا به خودمان و دیگران آسیبهای جسمی وارد نکنیم.
4- به یاد داشته باشیم که هر کپسول مناسب اطفاء چه نوع حریقیست تا علاوه بر جلوگیری از گسترش آتش، باعث ورود خسارات بیشتری نشویم.

نکات مهم در نگهداری کپسول آتش نشانی

الف) سیلندرهای آتش نشانی به وسیله تجهیزات و وسایل دیگری احاطه نشده باشند و به سهولت در دسترس قرار گیرند.
ب) توسط درجه، میزان فشار موجود در کپسول آتش نشانی را بررسی نموده و دقت ‏داشته باشید که عقربه فشار سنج باید در منطقه سبز بوده، نه بیش از حد بالا و نه خیلی پایینتر.
پ) در قسمت نازل و دیگر قسمتهای سیلندر هیچ گونه گرفتگی نباشد.
ث) پین کپسولهای آتش نشانی در جای خود پلمپ باشد.
د) شیر آن اصلا نشتی نداشته و اگر که هنگام حمل و نقل بدنه کپسول به مواد شیمیایی آغشته گردد کاملاً تمیز شود.

جهت کسب اطلاعات بیشتر و اخذ مشاوره با کارشناسان ایمن تیک تماس بگیرید.